Atatürk ve hukuk

Bu arada daha kısa sürede bitirebileceğim bir kitap hazırlığına başladım: Atatürk ve hukuk...
Bu kararı vermemin temel sebebi, yaşamakta olduğumuz tartışmalar.
Yargıtay’ın bir yayını da bu kararı vermemde çok etkili oldu. Reform tartışmalarında yargının raporlarını okurken Yargıtay’ın “2010-2014 Stratejik Plan” adlı dokümanını da okudum. Dokümanın sonunda “Yargıtay’ın İlkeleri” diye bir bölüm var. Adalet, hakkaniyet, insan hakları, anayasaya uygunluk gibi evrensel ilkelerden oluşan uzun bir liste... Fakat bütün bunların üstünde, birinci ilke olarak “Atatürk ilke ve devrimleri” yer alıyor.
Bu, nasıl bir hukuk anlayışı yaratır?
Bu sorunun cevabını düşünürken karar verdim “Atatürk ve Hukuk” konusunu araştırmaya.
HSYK Başkan Vekili Sayın Kadir Özbek’e “Mahmut Esat Bozkurt ödülü” verilmesi ve bunun yol açtığı tartışmalar da doğru bir karar verdiğimi düşündürttü bana.

Araştırma kıtlığı
Atatürk ve hukuk ya da Atatürk döneminde hukuk konusu maalesef pek araştırılmamış. Yargıtay’ın yayımladığı “Atatürk ve Hukuk” adlı bir kitap var; internet sitesinde de bulabilirsiniz. Atatürk’ün hukukla ilgili sözlerinden yapılmış bir derleme ve bazı anılardan seçmeler... Çok yetersiz buldum; ‘derleme’ yerine keşke bir ‘tarih araştırması’ yapılsaydı...
Hukuk fakültelerinde okutulan “Türk Hukuk Tarihi” kitaplarına da baktım. Bazıları Uygurlardan başlıyor ama hepsinin ana konusu Osmanlı dönemi ile Atatürk’ün hukuk devrimi... “Atatürk döneminde hukuk” araştırması niteliğinde bir bölüm yok bu kitaplarda.
Modern Türkiye’nin kurulmasında Atatürk döneminin en büyük katkısı Batı’dan alınan temel kanunlardır. Osmanlı modernleşmesinin oluşturduğu modern yargı teşkilatı, artık o kanunları uygulamaya başlamıştır.
Ama “Atatürk ve hukuk” araştırması için bunlar yeter mi? “Atatürk ilke ve devrimleri” evrensel adalet ilkelerinden bile üstün ise, bunun içeriğini ve tarihi süreçte nasıl değiştiğini iyice araştırmak gerekmez mi?

Araştırmanın konuları
Kitabımda ben Atatürk’ün değişik dönemlerde hukukla ilgili konuşmalarını, bunların uygulama alanındaki durumlarını inceliyorum. Dönemlere göre farklı ama mesela daima “kuvvetler birliği”ni savunmuş.
Fransız İhtilali’ndeki ‘devrim mahkemeleri’nden esinlenerek kurulan İstiklal Mahkemeleri ve mahkeme heyetleriyle Atatürk arasındaki ilişkiler kitabımın sadece bir bölümü olacak. Zaten istisnai bir dönem...
Bundan başka, Atatürk döneminde Türk Ceza Kanunu’nda yapılan değişiklikleri, özellikle 1930’lardaki değişiklikleri inceliyorum mesela.
1930’larda çıkarılan Basın Kanunu, değiştirilen Cemiyetler Kanunu’nu inceliyorum.
Bu yasal değişikliklerin hangi olaylar üzerine ve ne tür bir siyasi anlayışla yapıldığını, nasıl uygulandığını araştırıyorum.
Yargıtay ve Danıştay kanunlarında yapılan değişikliklerle nasıl bir yargı kadrosu oluşturulduğuna bakıyorum.
Siyasi önemi büyük olan birkaç davada Yargıtay ve Danıştay’ın verdiği kararları arşivlerden bulup incelemek istiyorum.
Konuyla ilgili araştırma, master veya doktora çalışması yapmış okurlarımın ‘kaynakça’ katkılarını şimdiden rica ediyorum, amacım sonbahara yetiştirmek çünkü.
Not: Balyoz soruşturmasında yaşanan tahliye-tutuklama skandalı yargının ve HSYK’nın güvenirliğine büyük darbe indirdi, bu konuyu yarın yazacağım.