Dünyada ilk kez bir ülke, 16 yaş altına tüm sosyal medya platformlarını yasakladı. Avustralya’da Facebook’tan TikTok’a kadar hesaplar kapatılırken hükümet, “Mükemmel olmayacak ama mesaj net” diyor.
Avustralya, sosyal medya kullanımında tarihe geçen bir uygulamayı hayata geçirerek 16 yaşın altındaki tüm çocuk ve gençlerin sosyal medya hesaplarını kapattı. Bu adımla Avustralya, dünyada ilk kez Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat, YouTube, X ve benzeri tüm platformlarda 16 yaş altı erişimini tamamen yasaklayan ülke oldu.
Yasağa uymayan platformlar 49,5 milyon dolara (yaklaşık 33 milyon ABD doları) varan para cezalarıyla karşı karşıya kalacak.
Hükümetin kararına göre sosyal medya şirketleri, 10 Aralık’tan itibaren 16 yaş altındakilerin hesaplarını kapatmak, ayıklamak ve yenilerinin açılmasını engellemekle yükümlü. Kararın başlamasıyla birlikte Meta, Snapchat, YouTube ve TikTok başta olmak üzere şirketler milyonlarca hesabı kapatma sürecine girdi. Sadece Facebook’ta 150 bin, Instagram’da ise 350 bin hesabın etkileneceği tahmin ediliyor.
Hesaplar kapatılıyor, yaş doğrulama testleri tartışmaların odağında
Kararın yürürlüğe girmesiyle çocuklar haftalardır yaş doğrulama süreçlerinden geçiyor. Snapchat dahil birçok platform, yüz tanıma ve yüzden yaş tahmini sistemi k-ID gibi teknolojilerle doğrulama yapıyor. Ancak bazı çocukların sistemi aşarak 18 yaşında olarak doğrulandığı, bazılarının ise yanlışlıkla hesaplarını kaybettiği bildiriliyor. Hükümet, “İlk günden kusursuz olmasını beklemiyoruz” derken sistemin zamanla gelişeceğini savunuyor.
Alternatif platformlar da benzer adımlar atıyor.
X’in rakibi Bluesky, kullanıcı sayısı düşük olmasına rağmen 16 yaş altını yasaklayacağını açıkladı. İletişim düzenleyicisi eSafety’den Julie Inman Grant, “Platformlarla sürekli görüşüyoruz. Uygulamanın nasıl ilerlediğini inceleyeceğiz” dedi.
Aileler ikiye bölündü: Yasak çocukları koruyor mu, yoksa dışlıyor mu?
Yasağın başlamasıyla Avustralya’daki milyonlarca aile, çocuklarının sosyal medya erişimini kaybetti. Tepkiler ise iki uç arasında gidip geliyor.
Bazı ebeveynler yasağı destekliyor. Örneğin bir anne, kızının sosyal medya bağımlılığından şikâyet ederek, “Bu yasak bize bir destek çerçevesi sundu” dedi.
Diğerleri ise bunun çocukları sosyal çevrelerinden kopardığını savunuyor. Bir baba, kızına VPN kullanmayı ve yaş doğrulamasını aşmayı öğrettiğini söyleyerek, “Çocuğuma yasayı nasıl delmesini öğretmek zorunda kaldım” dedi.
Bir başka veli ise 15 yaşındaki kızının Snapchat’te yaşı küçük olarak doğrulandığını, arkadaşlarının ise sistemde 18 olarak göründüğünü belirterek, “Arkadaşları konuşmaya devam edecek, o ise dışlanacak” diye konuştu.
Başbakan’dan savunma: “Bu mesaj yüzde 100 net”
Başbakan Anthony Albanese, yasağın toplum sağlığı açısından gerekli olduğunu savunarak, “Bu süreç yüzde 100 mükemmel olmayacak. Ama mesaj yüzde 100 net. Gençleri korumak için ulusal bir standart getiriyoruz” dedi.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Anketler, Avustralyalıların üçte ikisinin yasağı desteklediğini gösteriyor. Buna rağmen muhalefet lideri Sussan Ley son günlerde karara karşı çıkmaya başladı. Oysa yasa geçtiği dönemde hem iktidar hem muhalefet tarafından parlamentodan oy birliğiyle geçirilmişti.
Uzmanlar ne diyor?
Hükümet, bir akademik danışma grubu ile yasağın kısa, orta ve uzun vadeli etkilerini inceleyecek. Çalışmada şunlar izlenecek:
- gençlerin ekran süresi,
- uyku düzeni,
- sosyal etkileşim düzeyi,
- depresyon ve anksiyete oranları,
- okul başarıları
Ancak bazı uzmanlar, çocukların sosyal medyaya ulaşmak için VPN, sahte hesap ve kimlik yöntemleri kullanarak daha riskli alanlara kayabileceği uyarısında bulunuyor. Özellikle Discord, Roblox ve benzeri platformların özellik değiştirerek yasağın dışında kalması, çocukların bu alanlara yönelmesine yol açabilir.
eSafety, bazı popüler uygulamalara yasağa dahil olup olmaması gerektiğini değerlendirmeleri için bildirim gönderdi. Yope ve Lemon8 gibi birden fazla sosyal alternatif, gençlerin akın etmesiyle inceleme altına girdi.
Diğer ülkelerde son durum ne?
Avustralya’nın kararı küresel ölçekte dikkat çekti.
Malezya, Danimarka ve Norveç benzer yasakları değerlendirdiklerini açıkladı. Avrupa Birliği, Avustralya modeline benzer bir öneriyi oylamaya hazırlanıyor. İngiltere hükümeti ise yaklaşımı “yakından izlediğini” açıkladı.
İspanya, 16 yaş altı için ebeveyn onayı şartı getiren yasa tasarısını meclise sundu. ABD’nin Utah eyaletinde ise benzer bir yasa geçtiğimiz yıl federal mahkeme tarafından durdurulmuştu.
Türkiye’de BTK, Kasım 2024’te 13 yaş altına sosyal medya yasağı çalışması başlatmış, Ulaştırma Bakanı Abdulkadir Uraloğlu da nisan ayında yeni düzenlemenin gündemde olduğunu duyurmuştu.
